De digitale kloof | 28-10-2023

De wereld verandert met de snelheid van het licht. Innovaties rijzen als paddenstoelen uit de grond en moderne technologieën veranderen de manier waarop we met elkaar en de wereld omgaan. Voor de één kan het niet snel genoeg gaan en voor de ander, met name ouderen en laaggeletterden, is deze razendsnelle digitalisering een hindernis geworden die het dagelijkse leven steeds lastiger maakt. In volkswijken zoals Mariaberg in Maastricht, is deze kloof vanwege sociaaleconomische achterstand mogelijk pijnlijker voelbaar.

Deze digitale kloof manifesteert zich in vele aspecten van het dagelijks leven, denk aan de zelfscankassa's die als paddenstoelen uit de supermarktvloer schieten. Terwijl jongere generaties moeiteloos de scanner ter hand nemen, kijken veel ouderen nog steeds verbijsterd naar het schermpje alsof het een cryptogram is waarvan de oplossing onbereikbaar is. De snelheid waarmee deze technologieën opduiken is verwarrend en beangstigend voor hen die niet zijn opgegroeid met smartphones en tablets.

De digitale kloof maakt ouderen en laaggeletterden niet alleen hulpeloos in de supermarkt, maar sluit hen ook uit van essentiële diensten zoals online overheidszaken, bankieren en gezondheidszorg. In een wereld waar 'Google het maar' het antwoord is op vrijwel elke vraag, blijven zij in de kou staan of worden onvrijwillig afhankelijk van hun kleinkind, buurjongen (of -meisje) of andere familieleden voor een helpende digitale hand.

En alsof het niet al uitdagend genoeg was, lijkt er een onophoudelijke stroom aan nieuwe technologieën te zijn, waardoor deze groepen nooit echt de kans krijgen om bij te blijven. Wanneer ze eindelijk de moed vinden om e-mail te versturen, worden ze geconfronteerd met videovergaderingen en QR-codes. Het is alsof de wereld elke keer dat ze eindelijk de drempel overgaan, een nieuwe, hogere drempel opwerpt.

Mijn oma durfde eindelijk te pinnen, nu moet ze als het even kan ook de zelfscan gebruiken. Maar zelfs ik met al mijn ervaring zit soms te kijken naar het schermpje van de handscanner. Is die actie nu goed verrekend? Moet ik 2 keer een komkommer intypen als het 1 + 1 gratis is? Ga er maar aanstaan als je niets van technologie snapt.

In volkswijken zoals de onze wordt deze digitale kloof nog beter zichtbaar. Hier hebben mensen vaak al te maken met sociale en economische uitdagingen, en de digitale kloof vergroot die problemen alleen maar. Ouderen en laaggeletterden lopen een extra achterstand op in een wereld die steeds afhankelijker wordt van digitale geletterdheid. Ze kunnen daardoor steeds minder deelnemen aan de maatschappij die steeds technischer wordt.

We moeten ons bewust worden van deze kwestie en collectief streven naar oplossingen. Dat betekent niet simpelweg veronderstellen dat iedereen deze technologieën zou moeten omarmen, maar eerder dat we alternatieve moeten bieden voor hen die dat nodig hebben. Want als je niet kunt lezen is een handscanner in de winkel simpelweg niet te doen.

De digitale kloof zal alleen maar groter worden als we deze problemen blijven negeren. Het is tijd om te erkennen dat digitale geletterdheid niet optioneel is, maar een cruciale vaardigheid in onze moderne samenleving. Het is onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat niemand achterblijft.

Sjaar

Sja'ar betekent poort in het Hebreeuws. Sjaar wil met haar columns wekelijks een brug slaan tussen de alledaagse realiteit en het effect ervan op de bewoners van Mariaberg. Want over Mariaberg schrijven is net ietsje anders dan er wonen, werken en leven.

Begripvoller voor andersmans (complot)theorieën | 09-10-2023

Gebruik deze column niet alleen 'ter lering en vermaak' maar ook als handige leidraad als je met iemand (sterk) van gedachten verschilt over een (actueel) onderwerp. Begripvol naar elkaar luisteren en elkaar respecteren is daarbij het uitganspunt.

In een tijdperk waarin informatie overvloedig stroomt, dankzij internet en social media, lijkt het alsof complottheorieën zich sneller verspreiden dan ooit tevoren. Deze ideeën, die vaak gebaseerd zijn op vermeende geheime plannen van machtige entiteiten, hebben een diepgaande impact op individuen en samenlevingen. Maar wie zijn het meest vatbaar voor deze overtuigingen en waarom? Laten we eens dieper ingaan op de aantrekkingskracht van samenzweringstheorieën, waarbij we ook rekening houden met religie, culturele achtergrond, en de rol van onze eigen buurt Mariaberg in Maastricht.

Bevolkingsgroepen en vatbaarheid

Onderzoek wijst uit dat bepaalde bevolkingsgroepen vatbaarder zijn voor samenzweringstheorieën dan anderen. Hoewel het belangrijk is om te benadrukken dat er geen eenduidige oorzaak is, spelen sociaal-economische factoren, opleidingsniveau en politieke affiliatie een rol. Mensen met een laag inkomen en beperkte toegang tot onderwijs hebben meer kans om vatbaar te zijn voor samenzweringstheorieën, omdat ze zich mogelijk machteloos voelen in de complexe wereld waarin ze leven. Politieke polarisatie kan ook een rol spelen, omdat mensen samenzweringstheorieën kunnen omarmen om hun politieke overtuigingen te versterken. Bovendien zijn er politici waarvan gezegd wordt dat zij deze denkbeelden aanwakkeren.

Mariaberg, Maastricht: een microkosmos

Laten we nu eens kijken naar Mariaberg, onze eigen volksbuurt in Maastricht die een interessante casestudy biedt. Onze buurt staat bekend om zijn sociaal-economische uitdagingen, met een hoog percentage mensen met een laag inkomen en beperkte toegang tot onderwijs. In dergelijke omstandigheden kunnen mensen zich gemakkelijker buitengesloten voelen van het politieke en economische proces, wat de deur opent voor samenzweringstheorieën. Bovendien kan een gevoel van gemeenschap in dergelijke buurten leiden tot het delen van overtuigingen, wat de verspreiding van zulke theorieën kan bevorderen.

Religie, culturele achtergrond en complottheorieën

Religie kan een significante rol spelen bij het vormgeven van iemands wereldbeeld en geloofssystemen. Studies hebben aangetoond dat religieuze overtuigingen mensen kunnen beïnvloeden om complottheorieën te omarmen. Er zijn verschillende manieren waarop dit kan gebeuren, zoals apocalyptische denkwijzen en dualistische wereldbeelden.

Naast religie speelt de culturele achtergrond ook een cruciale rol bij het vormgeven van de perceptie van complottheorieën. Dit omvat etnische, nationale en regionale identiteiten. Onderzoek heeft aangetoond dat bepaalde culturele factoren invloed kunnen hebben op het geloof in complottheorieën, zoals historische gebeurtenissen, politieke omstandigheden en media-invloeden.

Om de verspreiding van samenzweringstheorieën tegen te gaan kunnen meerdere benaderingen worden overwogen:

Onderwijs: investeren in toegankelijk en kwalitatief onderwijs kan het kritisch denkvermogen vergroten en mensen helpen bewijs te beoordelen voordat ze complottheorieën omarmen.

Mediawijsheid: het bevorderen van mediawijsheid en digitale geletterdheid kan individuen helpen valse informatie te identificeren en betrouwbare bronnen te herkennen.

Sociaal beleid: het verbeteren van sociaal beleid om sociaaleconomische ongelijkheid te verminderen en de toegang tot kansen te vergroten, kan het gevoel van machteloosheid verminderen dat samenzweringstheorieën kan voeden.

Burgerparticipatie: Het bevorderen van betrokkenheid bij politieke processen kan mensen het gevoel geven dat ze een stem hebben en invloed kunnen uitoefenen, waardoor ze minder vatbaar zijn voor het geloven in geheime complotten.

Kenmerken van iemand die in een complottherie gelooft:

1. Complotdenkers geloven vaak in een breed scala aan complottheorieën en zijn vaak vatbaar voor het geloof in nieuwe complotten zonder solide bewijs.

2. Deze personen kunnen een diepgeworteld wantrouwen hebben tegenover overheden, wetenschappelijke instellingen, de media en andere officiële bronnen van informatie.

3. Complotdenkers hebben de neiging om selectief bewijsmateriaal te gebruiken om hun overtuigingen te ondersteunen, terwijl ze bewijsmateriaal dat hun standpunt tegenspreekt negeren of bagatelliseren.

4. Deze personen zijn soms terughoudend om hun overtuigingen te bespreken of in debat te gaan met anderen, omdat ze overtuigd zijn van hun gelijk en kritiek als deel van het complot beschouwen.

5. Complotdenkers kunnen vaak vage of suggestieve taal gebruiken om hun standpunt te versterken zonder concrete feiten te presenteren.

6. Deze personen kunnen de neiging hebben om een zondebok aan te wijzen voor wereldwijde gebeurtenissen of problemen, vaak machtige en geheime entiteiten.

7. Complotdenkers kunnen zich vastklampen aan speculatieve ideeën zonder grondig bewijs en negeren het belang van kritisch denken en wetenschappelijke methode.

8. Sommige complotdenkers kunnen zichzelf isoleren in sociale kringen die hun overtuigingen delen, waardoor ze minder blootgesteld worden aan tegengestelde meningen.

Het is belangrijk op te merken dat niet iedereen die in één of enkele complottheorieën gelooft, onmiddellijk als complotdenker moet worden bestempeld. Iedereen denkt wel eens afwijkend over een onderwerp. Complotdenkers herken je vaak doordat ze over de meeste onderwerpen sterk afwijkend denken en uit frustratie of boosheid een schuldige aanwijzen. Wat vooral jammer is, is dat mensen door tegengestelde meningen lijnrecht tegenover elkaar komen te staan omdat er niet meer naar elkaar geluisterd wordt.

Wil je met iemand in gesprek die een sterk afwijkende mening heeft? Luister zonder oordeel: begin het gesprek door te luisteren naar wat de persoon te zeggen heeft, zonder meteen te oordelen of te bekritiseren. Laat hen hun standpunten uitleggen en hun zorgen delen.

1. Stel open vragen om hun overtuigingen beter te begrijpen. Vraag bijvoorbeeld waarom ze in een bepaalde complottheorie geloven en welk bewijs hen heeft overtuigd.

2. Deel feitelijke, wetenschappelijk onderbouwde informatie en betrouwbare bronnen die de complottheorieën kunnen weerleggen. Wees voorbereid om deze informatie te verstrekken zonder dwingend te zijn.

3. Vermijd ruzie maken of argumenten aangaan. Blijf kalm en respectvol, zelfs als de discussie verhit raakt. Het doel is niet om de persoon te overtuigen, maar om informatie te delen.

4. Help de persoon de basisprincipes van de wetenschappelijke methode te begrijpen, zoals het belang van bewijs.

5. Complotdenkers kunnen vaak een diepgeworteld wantrouwen hebben. Probeer een vertrouwensband op te bouwen en benadruk dat je hun zorgen serieus neemt.

6. Zoek naar gemeenschappelijke belangen en waarden om een positiever gespreksklimaat te creëren. Dit kan helpen om de kloof tussen jullie standpunten te verkleinen.

7. Verwacht niet dat de persoon onmiddellijk van gedachten verandert.

8. Laat zien dat er meerdere manieren zijn om naar gebeurtenissen te kijken en dat niet alles een complot hoeft te zijn. Bied alternatieve perspectieven aan, zonder te dwingen.

9. Als het gesprek te verhit of respectloos wordt, is het prima om grenzen te stellen en het gesprek te beëindigen.

Onthoud dat niet iedereen bereid is om van gedachten te veranderen, en sommige complotdenkers kunnen diep gewortelde overtuigingen hebben. Het belangrijkste is om een open communicatiekanaal te behouden en te blijven proberen betrouwbare informatie te delen. Soms is het genoeg om zaadjes van twijfel te planten, en het kan maanden of zelfs jaren duren voordat iemand zijn overtuigingen herziet. Het doel is niet om te winnen, maar om te helpen bij het bevorderen van kritisch denken en het delen van feitelijke informatie.

Sjaar

Sja'ar betekent poort in het Hebreeuws. Sjaar wil met haar columns wekelijks een brug slaan tussen de alledaagse realiteit en het effect ervan op de bewoners van Mariaberg. Want over Mariaberg schrijven is net ietsje anders dan er wonen, werken en leven.

De strijd tegen ongezonde voeding | 24-09-2023

[UPDATE | toeval of niet: één dag na het verschijnen van deze column verscheen dit artikel in  De Limburger]

Mariaberg, een prachtige en veelzijdige wijk, maar helaas gaat onze wijk ook gebukt onder een uitdaging die veel arme(re) wijken in Nederland treft: ongezonde eetgewoonten.

Het eerste obstakel dat veel bewoners van Mariaberg tegenkomen bij het nastreven van gezonde eetgewoonten is een beperkt inkomen. Inkomensongelijkheid speelt een grote rol in het vermogen van mensen om gezond voedsel te kopen. Vaak zijn gezonde opties duurder dan ongezonde alternatieven, waardoor mensen beperkt worden in hun keuzes. Verse groenten en fruit, magere eiwitten en volkoren granen kunnen snel duurder zijn dan bewerkte voedingsmiddelen.

Een andere belangrijke reden waarom mensen in Mariaberg minder vaak gezond eten, heeft te maken met een overvloed aan fastfoodrestaurants die vaak goedkopere, maar ongezonde opties aanbieden. Mensen die weinig tijd en middelen hebben, kiezen vaak voor wat het snelst en gemakkelijkst beschikbaar is, zelfs als dat betekent dat ze concessies moeten doen aan hun gezondheid. Hetzelfde geldt voor kant en klare maaltijden uit de supermarkt. Want wist je: volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau zijn je gezondheid en BMI (body mass index) bepalend voor in welke sociale klasse je valt (publicatie 07-03-2023),

Voorlichting is een belangrijk aspect van gezonde eetgewoonten, maar komt al snel heel betuttelend over. Bovendien weten mensen vaak dat ze verkeerd bezig zijn. Toch hebben sommige bewoners misschien niet de kennis of middelen om gezonde maaltijden te bereiden. Dit gebrek aan kennis kan leiden tot het vasthouden aan wat ze kennen - meestal bewerkte en calorierijke voedingsmiddelen.

De sociale invloed en gemeenschapsdruk spelen ook een rol in de eetgewoonten van mensen in Mariaberg. Als iemand omringd is door familieleden, vrienden of buren die elke avond naar de frituur rennen of eten laten thuisbezorgen, kan dit het moeilijk maken om gezondere gewoonten aan te nemen. Er is een culturele component die vaak een voorkeur heeft voor traditionele, maar minder gezonde gerechten.

Hoewel de uitdagingen groot zijn, al was het maar vanwege oplopende zorgkosten, zijn er enkele oplossingen die kunnen helpen de situatie in Mariaberg en soortgelijke wijken te verbeteren.

Een effectieve manier om de toegang tot gezond voedsel te vergroten, is door volkstuintjes en gemeenschapstuinen in de wijk te bevorderen. Deze bieden bewoners de mogelijkheid om hun eigen groenten en fruit te telen, waardoor ze toegang hebben tot verse en gezonde producten tegen lagere kosten. Begeleiding en voorlichting kunnen ook worden aangeboden om mensen te helpen bij het succesvol kweken van hun gewassen in hun eigen achtertuin of een gemeenschappelijke tuin.

Het buurthuis in Mariaberg kan dienen als een centrum voor voorlichting. Hier kunnen kookcursussen worden georganiseerd waarin gezonde, gemakkelijke en betaalbare maaltijden worden bereid. Deze cursussen kunnen mensen leren hoe ze smakelijke en voedzame gerechten kunnen maken met beperkte middelen. Recepten kunnen worden aangepast aan de beschikbare ingrediënten en het budget van de deelnemers.

Lokale ondernemers kunnen een positieve rol spelen in de strijd tegen ongezonde eetgewoonten in Mariaberg. Samenwerking met lokale boerenmarkten en producenten kan de beschikbaarheid van verse producten in de wijk vergroten. Bovendien kunnen gezamenlijke initiatieven worden gestart om gezonde maaltijden tegen betaalbare prijzen aan te bieden bij lokale restaurants en voedselwinkels.

Een omgeving waarin mensen elkaar aanmoedigen om gezondere keuzes te maken, is essentieel. Dit kan worden bereikt door bewustwordingscampagnes, kookclubs en gezamenlijke maaltijden in de wijk. Het delen van succesverhalen en het aanmoedigen van elkaar om gezondere gewoonten aan te nemen, kan een positieve invloed hebben op de eetgewoonten van de bewoners. Concrete resultaten die mensen kunnen delen zijn het kwijtraken van kilo’s, aandoeningen zoals diabetes beter onder controle hebben en een algemene verbetering van de gezondheid oftewel 'beter in je vel zitten'.

Een waardevolle troef die niet over het hoofd mag worden gezien in de inspanningen om gezondere eetgewoonten in Mariaberg te bevorderen, zijn inwoners met een migratieachtergrond, (buitenlandse) studenten en expats die zich in de wijk vestigen. Deze diverse groep mensen brengt vaak een schat aan culinaire kennis en ervaring met zich mee uit hun (oorspronkelijke) thuislanden. Door culturele uitwisselingen en samenwerkingsverbanden met lokale gemeenschapsinitiatieven kunnen zij bijdragen aan een breder scala aan gezonde eetopties. Het organiseren van internationale kookworkshops en het delen van gezonde recepten uit verschillende culturen kan niet alleen de voedingsvariatie vergroten, maar ook de sociale cohesie versterken en de acceptatie van gezonde eetgewoonten bevorderen. Dit multiculturele perspectief kan Mariaberg verrijken en een smakelijke en gezonde dimensie toevoegen aan het streven naar een gezondere wijk.

Het is duidelijk dat er complexe en diepgaande redenen zijn waarom mensen in Mariaberg minder vaak gezond eten. Toch zijn er hoopvolle oplossingen die kunnen helpen de situatie te verbeteren, zoals volkstuintjes, kookcursussen in het buurthuis, samenwerkingsverbanden met lokale ondernemers en het opbouwen van een ondersteunende gemeenschap.

Het is van groot belang dat (lokale)beleidsmakers en buurtbewoners samenwerken om deze oplossingen te implementeren en de gezondheid en welzijn van de bewoners van Mariaberg te verbeteren. Door gezonde eetgewoonten toegankelijker te maken en gemeenschapsbetrokkenheid te bevorderen, kunnen we een positieve verandering teweegbrengen en een gezondere toekomst voor Mariaberg mogelijk maken.

Dat betekent in de praktijk vooral: drempelverlagend werken. Géén eigen bijdrage voor een cursus gezond koken of toegang tot een volkstuintje. Ga deur aan deur om mensen uit te nodigen om mee te doen. Bewustwording is een langzaam proces. Maar de investering betaalt zich ruimschoots terug voor de Nederlandse maatschappij. Naar elkaar kijken helpt niet: welk overheidsorgaan trekt als eerste de beurs, wie neemt het voortouw en wie durft ongebaande wegen te bewandelen?

Sjaar

Sja'ar betekent poort in het Hebreeuws. Sjaar wil met haar columns wekelijks een brug slaan tussen de alledaagse realiteit en het effect ervan op de bewoners van Mariaberg. Want over Mariaberg schrijven is net ietsje anders dan er wonen, werken en leven.

De stille helden van Mariaberg | 19-09-2023

Je zou het misschien niet zeggen maar de herfst nadert langzaam maar zeker. Nog even en de bomen in de Mariaberg beginnen hun bladeren te verliezen. De straten in de verschillende deelbuurten zijn weldra bedekt met een kleed van rood en geel, en de avonden worden geleidelijk aan wat koeler. Maar terwijl velen van ons  straks de truien en sjaals uit de kast halen, is er een groep mensen in Mariaberg die met een zware last op hun schouders de komende winter tegemoet zien.

Deze inwoners van Mariaberg zijn stille helden. Ze klagen niet, ze laten hun zorgen niet luidkeels horen, maar ze lijden in stilte. De energieprijzen zijn de afgelopen tijd omhooggeschoten als een raket en dat heeft een scherpe impact gehad op deze gemeenschap. Zelfs nu ze wat gedaald zijn liggen de prijzen hoger dan ooit. Voor velen onder hen was afgelopen winter een zware beproeving, waarbij ze de thermostaat op een bibberend minimum moesten houden om de kosten te drukken. Stoken werd een luxe die buiten hun bereik lag. Want niet iedereen had recht op compensatie. En in 2024... dan stijgt de energiebelasting op gas opnieuw met 11 cent per verbruikte kuub.

Begrijp me goed, deze mensen zijn geen klagers. Ze hebben geleerd om te leven met weinig en om het beste te maken van wat ze hebben. Ze zijn als de stille helden in een verhaal dat zelden wordt verteld. Maar het is hoog tijd dat we hun verhaal delen, want in de stille hoeken van Mariaberg vinden we degenen die het zwaarst worden getroffen door de stijgende kosten van het dagelijkse levensonderhoud.

Het meest opvallende is dat velen van hen in aanmerking komen voor aanvullende hulp, zoals de voedselbank. Toch aarzelen ze om deze hulp te aanvaarden. Schroom weerhoudt hen ervan om de hand die wordt uitgestoken te grijpen. Ze willen niet als 'hulpbehoevend' worden bestempeld. Ze willen niet dat anderen medelijden met hen hebben. Ze willen niet leunen op de maatschappij. Maar laten we duidelijk zijn, deze mensen zijn geen last. Ze zijn deel van onze gemeenschap en ze hebben recht op dezelfde kansen en hulpbronnen als ieder ander die de weg naar hulp wel weet te vinden. Sommigen onder ons zijn daar bijzonder bedreven in geraakt.

Het is een paradox dat juist deze mensen, die het meest behoefte hebben aan hulp, vaak geen gebruik maken van bestaande regelingen voor minima. Hier ligt een uitdaging voor ons als gemeenschap. Laten we ervoor zorgen dat ze weten dat er geen schaamte is in het vragen om hulp wanneer het nodig is. Laten we ervoor zorgen dat ze zich gesteund en gehoord voelen.

Dus, laten we deze herfst en komende winter extra opletten op onze buren in Mariaberg. Laten we onze ogen openen voor de stille helden die in stilte lijden. De mensen waar je het niet van denkt. Laten we een helpende hand uitsteken, zonder oordeel, zonder schaamte. Samen kunnen we ervoor zorgen dat niemand in onze gemeenschap in de kou hoeft te zitten, zowel letterlijk als figuurlijk.

Laten we Mariaberg niet alleen een warme wijk noemen vanwege de zonnige dagen, maar laten we ervoor zorgen dat het ook een warme wijk is tijdens de koudste maanden van het jaar. Samen kunnen we een verschil maken en de stille helden van Mariaberg laten weten dat ze er niet alleen voor staan. Dat is waar onze wijk altijd bekend om stond.

Sjaar

Sja'ar betekent poort in het Hebreeuws. Sjaar wil met haar columns wekelijks een brug slaan tussen de alledaagse realiteit en het effect ervan op de bewoners van Mariaberg. Want over Mariaberg schrijven is net ietsje anders dan er wonen, werken en leven.